Vrede, vreugde en liefde

Vrede, vreugde en liefde zijn de gevoels-eigenschappen van de ‘Bron van Zijn’, de ‘positieve bron’ die in ieder van ons aanwezig is. In deze bron zijn deze gevoelens niet gescheiden. Ze hangen met elkaar samen en zijn in wezen één geheel. Op het moment dat je ware vrede voelt, voel je ook vreugde en liefde. Innerlijke vreugde komt voort uit het totaal accepteren van dit moment (vrede) en opent je hart. Oprechte liefde voelt heel vredig en je wordt er blij van.
Anders gezegd, deze gevoelens kun je niet voelen vanuit de ‘negatieve bron’, dus vanuit afkeuring, ‘moetens’ of je zorgen maken.

Het heeft wel een tijdje geduurd in mijn ontwikkeling voor ik deze gevoels-eigenschappen van de Bron van Zijn zelf ontdekte en kon voelen. Meestal waren mijn gevoelens gekoppeld aan uiterlijke omstandigheden en kon ik me goed voelen als de omstandigheden goed waren, maar dat is heel wat anders. Zodra er een ‘wolk voor de zon’ kwam was het positieve gevoel weg.

Gevoelens of emoties die reacties zijn op uiterlijke omstandigheden zullen verschijnen en weer verdwijnen naar gelang de situatie verandert, tenzij je ze vasthoudt door de desbetreffende situatie in je hoofd opnieuw te verbeelden.

Maar de gevoelens vrede, vreugde en liefde komen van binnenuit. Ze zijn er daarom altijd en kunnen niet verdwijnen, maar je kunt wel het contact ermee kwijt raken. De kunst is dus om contact te maken met de Bron van Zijn. Daar zijn vele mogelijkheden voor en vele boeken over geschreven, maar hieronder geef ik nog een aantal toepassingsmogelijkheden, die behulpzaam zijn gebleken in m’n praktijk en ook mij persoonlijk geholpen hebben. Misschien zit er ook iets voor jou bij wat je aanspreekt.

Vrede

Vrede is de afwezigheid van verzet, oftewel de volledige aanvaarding van dat wat zich nu aan je voordoet. Het is hier niet bedoeld als een wapenstilstand, maar een innerlijke houding. Om het meer voelbaar te maken, geef ik hieronder wat voorbeelden.

De zenmeester

Het verhaal gaat ongeveer als volgt. Een zenmeester woonde in een stad in Japan. Hij genoot diep respect voor zijn geestelijk onderricht, die velen bij hem kwamen opdoen. Op een dag werd hij verrast door zijn buren, die woedend bij hem verhaal kwamen halen. Hun tienerdochter was zwanger geraakt en had onder druk hem als de vader aangewezen. Hij zei: ‘Is dat zo?’

Zijn reputatie was beschadigd tot in de verre omtrek en niemand kwam hem nog bezoeken. Hij bleef onaangedaan. Nadat het kind geboren was, stonden de ouders van de dochter weer voor zijn deur, gaven hem de baby en schreeuwden: ‘Hier, jij bent toch de vader? Voed hem dan zelf maar op!’ De zenmeester zei: ‘Is dat zo?’ en nam het kind behoedzaam in zijn armen. Een jaar lang verzorgde hij het kind en voedde het liefdevol op. 

Tot ineens de ouders weer langs kwamen om het kind op te halen. Hun dochter had eindelijk de moed gehad om op te biechten dat de jongen die bij de slagerij werkte de vader van het kind was. Ze was te bang geweest voor de reactie van haar ouders om hen direct de waarheid te vertellen. De ouders boden hun excuses aan en vroegen hem om vergeving. Ze zeiden: ‘Onze dochter heeft bekend dat u toch niet de vader bent’.  Hij zei: ‘Is dat zo?’ en gaf hen het kind weer mee.

(Dit verhaaltje is met toestemming van de uitgever verkort overgenomen uit: Eckhart Tolle, Een nieuwe aarde, pg. 149 – 150, uitgeverij AnkhHermes, Utrecht 2018, 22ste druk.)

De eendjes

Als eendjes aangevallen worden door meerkoeten, met hun harde, spitse snavel, en achterna gezeten worden, verplaatsen ze zich steeds een eindje verder op het water, totdat de meerkoeten het ver genoeg vinden en de eenden met rust laten. De eenden fladderen wat met hun vleugels en zwemmen onaangedaan verder, alsof er niets gebeurd is. Ik heb daar vaak met verwondering naar gekeken. Er schuilt een diepe les in: eendjes hebben geen verhaal, dat ze vasthouden, zoals ‘Nou, doe niet zo agressief man, ik mag hier toch ook zwemmen? Het is ook altijd hetzelfde! Hou nou toch eens op!’

De berg

Voor de berg geldt hetzelfde: hij rijst op uit de aarde en blijft in diepe rust en vrede, onder alle weersomstandigheden, alle mensen en dieren mogen op hem lopen, er mag van alles gebeuren. De natuur kan prachtige inspiratie geven van hoe het is om totale acceptatie en vrede te ervaren.

Persoonlijke ervaring

Sinds ik met het schrijven van dit stuk bezig ben, dat is nu ongeveer een maand, verdiep ik me natuurlijk ook meer in deze materie. Vrij snel nadat ik begonnen was, kwam er spontaan een gedachte in me op: Er is geen enkele reden om nu geen vrede te voelen. Het effect was en is steeds opnieuw wonderlijk: lichamelijke ontspanning, diepere ademhaling en een diep, weldadig gevoel van vrede.

Variaties op deze zin die ook kunnen werken zijn bijvoorbeeld: ‘ik kan nu ook vrede voelen, zou ik dat willen?’, of: ‘Zou ik in plaats van dit (negatieve gevoel) ook vrede willen voelen?’, of  ‘Hoe zou vrede nu voelen?’. Ook al is het misschien soms moeilijk, je bent vrij om op elk moment voor vrede te kiezen.

Werkt dit ook in pijnlijke situaties?

Deze gedachte kan natuurlijk protest oproepen en je denkt misschien: ‘Ja maar wat als je nou erge, langdurige, lichamelijke pijn hebt? Hoe kan dat zinnetje dan werken?’ Of: ‘In een rouwproces of een andere moeilijke situatie kan je toch echt geen vrede voelen?’ Het is inderdaad zo dat je dan pijn en verdriet voelt, en misschien ook wanhoop, zorgen, machteloosheid, boosheid enzovoorts. Maar in de erkenning van de pijn en het rouwen zelf, en van de gevoelens die er op dat moment zijn, is de zachtheid en vrede aanwezig.

Als je de gedachte ‘is er nu geen enkele reden om geen vrede te voelen’ tot je neemt en je richt je aandacht op je lichaam, is het mogelijk om een gevoel van vrede te ervaren. Dit gevoel staat namelijk los van wat er buiten of binnenin je plaatsvindt. Het is eerder een ‘achtergrondgevoel’, terwijl je bijvoorbeeld iets naars meemaakt, ongeduld of ergernis voelt, of negatieve gedachten hebt. Dat achtergrondgevoel haal je meer naar de voorgrond van je bewustzijn.

Deze gedachte haalt je direct naar het nu: het kan je eraan herinneren dat er nu geen probleem is, of dat je er nu niets aan kunt doen, of dat wat je nu aan het doen bent prettig of oké is, of dat spanning, ongeduld, spijt, zorgen en dergelijke geen toegevoegde waarde hebben. Ze zijn niet productief en je wordt er niet blij van. Elk verhaal in je hoofd over het verleden of de toekomst, of wat of wie er anders zou moeten zijn, berooft je op dat moment van een gevoel van vrede.

Je macht

Wat je kunt gaan ontdekken en ervaren als je er steeds opnieuw voor kiest om vrede te voelen, is dat de macht van je uiterlijke (onaangename) levenssituatie om je stemming te beïnvloeden minder groot wordt. Tevens raak je wat losser van de invloed van negatieve gedachten en emoties. Snijdt iemand je in het verkeer? Geen reden om nu geen vrede te voelen. Laat je 3 keer achter elkaar wat vallen? Geen reden om nu geen vrede te voelen. Merk je op dat je jezelf zit af te keuren? Zelfs dat is geen reden om nu geen vrede te voelen. Zo kun je voor jezelf beginnen en dan opbouwen naar moeilijker situaties.

Omgekeerd kun je dan gaan ervaren en zien dat de macht van je innerlijk, je vermogen tot het kiezen van je houding t.o.v. je levenssituatie groter wordt, waardoor je je goed voelen steeds minder afhankelijk maakt van wat er gebeurt, van hoe iemand je behandelt, van hoe je je voelt, etcetera.

Te hoog gegrepen? Het vraagt inderdaad wel wat bereidheid, openheid en het trainen van je ‘geestelijke spierballen’. Want je duwt tegen het deel in jezelf aan, dat liever in verzet wil gaan en een sterke aantrekkingskracht voelt tot negativiteit. Maar er is de aloude belofte: oefening baart kunst!  Misschien spreekt één van de volgende suggesties je echter meer aan.

Andere suggesties om meer vrede te voelen

– Het luisteren naar de stilte als je middenin een stad loopt of in de auto of trein zit, geeft je ook een toegang tot innerlijke vrede. Probeer langs alle geluiden heen de stilte te horen. Het is echt mogelijk als je je erop richt. De stilte die je hoort, is verbonden met de stilte in jezelf. Je luistert dan niet meer met je uiterlijke, maar met je innerlijke oren.

– Ook het zien van de ruimte tussen alle dingen kan je in contact brengen met de vrede in jezelf. Deze ruimte staat metafoor voor de ruimte in je bewustzijn, waarin alles plaatsvindt dat je waarneemt, innerlijk of uiterlijk.

Vreugde

Als het me lukt om diep in mezelf verzonken te raken en de dieperliggende vrede te voelen, die niet afhankelijk is van de omstandigheden, voel ik vanuit diezelfde bron een vonk van vreugde opkomen. Het lijkt alsof deze vreugde ontstaat uit de onderliggende vrede, geheel vanzelf. Het voelt als de vreugde van het leven zelf, het Zijn. Er hoeft niets voor te gebeuren, je hoeft er niets voor te doen, het is er gewoon. Het Zijn lijkt een vreugdevol iets te zijn, inherent aan het bestaan.

Bij een depressie of verlieservaring

Bij een gevoel van depressie of een ervaring van een groot verlies, van een dierbare, je baan, je gezondheid, of iets anders wat voor jou veel betekent, kun je niet verwachten deze vreugde te voelen, al is de toegang wel altijd aanwezig. Er zijn mensen, die bij een groot verlies, naast hun verdriet, ook een innerlijke opgewektheid kunnen voelen. Ik denk dat bijvoorbeeld Nelson Mandela voor velen als voorbeeld en inspiratie kan dienen.

Maar als dat voor jou nu niet mogelijk is en je zit in een verdrietige situatie: op de momenten dat je even helemaal in het nu kunt zijn, dus als je je aandacht verwijdert van je denken, is vrede of een iets kalmer gevoel wel mogelijk om te ervaren. Midden in de leegte, het gevoel van eenzaamheid of de emotie, als je je aandacht in de kern brengt, is het stil en zachter dan je denkt. Neem jezelf bij de hand en begeleid jezelf daar rustig naar toe. De scherpe kantjes gaan er dan vanaf en dat maakt dit moment oké.

Suggesties om meer vreugde te ervaren

Als je op dit moment geen groot verlies hoeft te verwerken en als je geen depressie hebt of ergens anders onder lijdt, is het mijns inziens beter mogelijk om innerlijke vreugde te voelen. Hier zijn weer wat suggesties:

– Stil zijn. Door stil te zijn, met je aandacht naar binnen gekeerd en dit moment te ervaren, met een glimlach op je gezicht, zou je een soort lichte vreugde kunnen ontdekken.

– Positiviteit. Ben je gewend om veel aandacht te geven aan negatieve kanten van een ander, jezelf of je situatie? Dan kun je meer vreugde in je leven creëren door meer aandacht te gaan geven aan de positieve aspecten van die ander, jezelf of je situatie. Die zijn altijd te vinden. Of je kunt proberen te ontdekken wat er voor moois of goeds in iets zit, wat je normaal gesproken lelijk vindt of afkeurt. Draai het om, dan draait je stemming ook om! Bovendien kun je dan gaan ervaren dat het leven niet ’tegen’ je is, maar jou ten diepste welgezind.

Voorbeelden

Heb je weinig geld? Misschien ben je rijk aan vrienden of gezondheid. Of misschien leer je zo de werkelijke waarde van spullen kennen. Behandelt een ander je slecht? Dat is een mooie gelegenheid om je eigenwaarde op te vijzelen en grenzen te leren stellen. Groeide je op in een gezin met weinig liefdevolle aandacht voor jou? Misschien zou je anders niet in beweging gezet zijn om je zelfliefde te ontwikkelen. Maak je steeds weer dezelfde fout of doet een gezinslid dat? Hoe moet je anders je geduld en tolerantie oefenen? Ligt er weer zo’n stinkende hondendrol op de stoep? Hij glanst wel mooi! (Als je geluk hebt!)

Ook helpt het goed om op je woordkeuze te letten en zaken positief te benoemen: is hij lui of heeft hij ontspanning nodig? Heb je gefaald of nog niet geleerd hoe het moet? Klaagt zij de hele tijd of probeert ze haar pijn te delen?

(Wellicht ten overvloede: het is belangrijk dat je er wel al het mogelijke aan doet om je situatie te verbeteren als je je er niet tevreden over voelt. Het positieve in iets zien betekent niet dat je passief en berustend moet worden.)

– Zelfontwikkeling. Wat uit het bovenstaande voortvloeit en onmisbaar is om meer vreugde in je leven te brengen, is ontwikkeling. We hebben nou eenmaal tijdens ons opgroeien een ego en een pijnlichaam ontwikkeld – om met Eckhart Tolle te spreken (zie voor uitgebreide uitleg van deze begrippen zijn eerder genoemde boek ‘Een nieuwe aarde’). Heel kort: het ego zou je kunnen definiëren als ons geconditioneerde, onware zelf: die bedoelt het vaak goed, maar is altijd in verzet tegen wat is en reageert vanuit patronen. Het pijnlichaam zou je kunnen zien als een sluimerende ‘demoon’ in ons, bestaande uit onverwerkte oude pijn en woede, die zodra die wakker getriggerd is, ons als het ware overneemt en vernietigend tekeergaat, tot het weer insluimert.

De ‘grootte’ van het ego en de ‘zwaarte’ van het pijnlichaam is per persoon verschillend, maar ze trekken of houden ons dus in de negatieve bron. Hoe krachtiger en vaker zij aanwezig zijn, hoe moeilijker het is om innerlijke vreugde te ervaren, die immers een aspect is van de positieve bron. Het is daarom nodig om onszelf steeds opnieuw en steeds meer te desidentificeren van het ego en het pijnlichaam. Dat doe je bijvoorbeeld door ze te zien en er niet vanuit te handelen of spreken. Zie ook het artikel Omgaan met lastige emoties.

Dit is een prachtig en bekrachtigend groeiproces en niet heel gemakkelijk natuurlijk. Maar juist daarom zijn ze ook een enorme stimulans om jezelf op persoonlijk en spiritueel niveau te ontwikkelen en dat is weer een heel positieve functie.

– Waarden. Ieder mens heeft een aantal hogere waarden, zoals bijvoorbeeld respect, liefde, betrouwbaarheid, vrijheid, eerlijkheid, zelfstandigheid. Die kun je niet veranderen. Welke waarden voor iemand belangrijk zijn is per persoon verschillend. Vaak is het zo, dat je door bepaalde invloeden, angst of onwetendheid niet meer naar sommige waarden leeft. Dat gaat altijd knagen, of je je er nu wel of niet bewust van bent. En dat zal dus ten koste gaan van innerlijke vreugde. Het kan daarom waardevol zijn om eens na te gaan welke waarden voor jou belangrijk zijn en hoe je daar meer trouw aan kan zijn.

Liefde

Door langere tijd mijn aandacht gericht te houden op die vonk van vreugde die ik eerder beschreef, ging ik liefde voelen. Het voelde alsof liefde voortkomt uit vreugde. Ik weet niet of het zo is, maar het lijkt best aannemelijk: vreugde kun je zien als een uiting van waardering voor het leven. Waardering is een vorm van liefde. Vreugde zegt: Wat vind ik jou, het leven, wat ik zie, wat ik ervaar leuk! Je straalt, staat open, geeft aandacht, houdt van wat er gebeurt, wat je ervaart. Dat is in mijn ogen allemaal liefde.

Ook liefde is zoals gezegd inherent aan de Bron van Zijn. Het is de verbindende kracht, het is het inzicht dat we allemaal uit dezelfde ‘substantie’ bestaan, zowel lichamelijk als geestelijk. En dat we allemaal op elkaar lijken in de zin van patronen, kwetsbaarheden, emoties, gedachten en lichamen. We delen ook bijna allemaal dezelfde verlangens naar geluk, liefde, innerlijke rust, betekenis voor anderen hebben, naar groei en ontwikkeling, al is ieder mens ook helemaal uniek in uitingsvorm.

Kenmerken

– Liefde is soms zo zacht als een veertje dat over je huid strijkt, en soms zo krachtig als een twee-snijdend zwaard wanneer dat nodig is.

– Liefde is helend. Uit onderzoeken blijkt, dat mensen die een liefdevolle verbinding ervaren met een ander, gezonder zijn en sneller genezen. Maar ook een liefdevolle verbinding met jezelf en je lichaam is uitermate belangrijk. Ik ken een vrouw, die 2 jaar lang haar huid telkens opnieuw liefdevol aanraakte op de plekken die jeukten, waardoor het eczeem dat haar hele lichaam bedekte volledig en permanent genas.

– Liefde is altijd zichzelf; het verandert nooit in haat of angst.

– Het is altijd en overal aanwezig en kan nooit vernietigd worden.

– Het maakt geen onderscheid, het is niet een gevoel van ‘ik hou van jou – en niet van hem of haar’, het is zo oneindig veel meer, grootser en tegelijkertijd zoveel zachter en dichterbij dan dat.

– Liefde is vergelijkbaar met de zon: die schijnt onvoorwaardelijk op alles en iedereen. Maar de bron van liefde bevindt zich bij ons allemaal van binnen en straalt naar buiten.

Ontdek jouw bron van liefde

Deze bron kun je met de volgende oefening ontdekken. Sluit je ogen en denk aan iemand van wie je houdt (kan ook een huisdier zijn), en plaats die in je verbeelding voor je op een stoel. Voel de liefde in jezelf voor deze persoon of je huisdier. Neem dan waar hoe jouw liefde de ander bereikt. Is het een stroom? Een omhulling? Heeft het een kleur of substantie? Of zijn het woorden? Dan volg je die stroom of hoe het er ook uitziet voor jou, terug tot in jezelf. Waar komt jouw liefde vandaan? Als je dit eenmaal gezien hebt, kun je er voortaan voor kiezen om jouw bron van liefde te laten uitreiken naar wat of wie dan ook. Nogmaals, de liefde zelf maakt geen onderscheid, alleen wij doen dat.

Liefdesdaden

Liefde herkennen in kleine dingen kan heel blij maken en het vergroot je vermogen tot liefhebben.

Er zijn zoveel ‘liefdesdaden’: als je erop let en het ook zo benoemt, dan zie je ze bij jezelf of bij anderen naar jou de hele dag door! Denk bijvoorbeeld aan:

aandacht geven;
openhartig zijn;
fysiek contact (met een positieve intentie!);
zorgzaam zijn (je tanden poetsen, naar de kapper gaan, enzovoorts, zijn allemaal liefdesdaden, hoe klein ook).

Of:
dankbaarheid voelen en tonen;
iemand blij maken;
jezelf doen genieten door iets leuks of fijns te doen;
bewust achter je eigen mening of visie gaan staan;
accepteren en toelaten;
glimlachen;
humor: als je anderen aan het lachen maakt, is dat een groot geschenk;
je creativiteit inzetten;
vriendelijk zijn;
waardering, begrip, respect en mededogen geven.

En ook dit zijn daden van liefde:

telkens als je een veroordeling herkent en loslaat;
als je probeert je te verplaatsen in andermans standpunt bij een discussie;
wanneer je boos wilt reageren maar je houdt je in als er teveel lading op zit;
als je uit je slachtoffergevoel stapt en in je kracht gaat staan;
goed je grenzen kunnen stellen;
elke keer als je een angst overwint.

En zo zijn er nog wel 10.000 dingen op te noemen. De welbekende uitspraak: ‘Je kunt pas van een ander houden als je van jezelf houdt’, kun je volgens mij zo begrijpen: hoe meer je deze liefdesdaden aan jezelf kunt geven, hoe ‘gevulder’ dus liefde-voller je wordt, dus hoe meer je aan anderen te geven hebt.

Ik besef dat veel van de hierboven genoemde liefdesdaden ook vanuit de ‘negatieve bron’ ingezet kunnen worden. In dat geval zijn ze geen uiting van liefde, maar van angst.

Suggesties om meer liefde te ervaren

– Als je ziet en bewust erkent hoeveel je van het hierboven genoemde al hebt en doet, en je voelt wat dat met je doet, dan kan er ter plekke een gevoel van liefde voor jezelf ontstaan.

– Ook met liefde kun je je motor aanzwengelen: door jezelf bewust te waarderen voor ieder klein dingetje dat je doet, of door dankbaar te zijn voor alles dat je doet en mag beleven. Door zo vaak mogelijk aardige dingen tegen jezelf te zeggen, zoals ‘fijn dat je dit doet’, of ‘goed gedaan’, of ‘geeft niet’ (als je iets fout of onhandigs doet) cultiveer je een liefdevolle relatie met jezelf. Gebruik hiervoor niet alleen je ratio, maar sta even stil bij wat het je doet. Iets in jou ontvangt deze boodschappen.

– Zie je negatieve gedachte van dit moment. Dit is een grote en hardnekkige factor die het gevoel van liefde blokkeert.

Bij ons allemaal zijn er in meer of mindere mate negatieve gedachten aan de gang om ons te verleiden in ze te geloven. Je hoeft er nu maar één aan te pakken of alleen te zien en er verder geen aandacht meer aan te besteden, om weer wat meer liefde te voelen. Misschien komt er direct weer een volgende, maar als je langer volhoudt met loslaten dan met het meegaan met de negatieve gedachte, overwint de liefde altijd de negativiteit. Ik vind dit een troostrijke gedachte, want het betekent dat je liefde niet hoeft te creëren of ontwikkelen. Het is wie we ten diepste zijn en in die zin altijd al aanwezig.

Negatieve gedachten hebben geen macht van zichzelf, alleen die jij eraan geeft. Liefde heeft wel macht: de macht om het negatieve te transformeren of simpelweg te doen verdwijnen. Net als het licht de duisternis doet verdwijnen. Het enige dat je hoeft te doen is je blik op het licht te richten en gericht te houden.

– Wrok loslaten, oftewel vergeven. Dit is een grote en je kunt dit niet forceren (wel willen). Eerst moeten alle emoties betreffende de situatie erkend en doorvoeld worden. Als de woede en het verdriet niet eerst de ruimte krijgen, kan vergeving niet uit je hart komen.

Wrok loslaten betekent dat je je verleden, je huidige en/of toekomstige situatie aanvaardt, inclusief de hierin aanwezige mensen. Met alles d’r op en d’r an, de mooie, goede, fijne dingen en al het leed dat je hebt geleden, nu eventueel lijdt of zult gaan lijden. Het is een ja zeggen tegen het leven, precies zoals het zich aandient, in het besef dat we niet alles weten, niet kunnen weten wat had moeten gebeuren, wat beter was geweest of hoe het zou moeten gaan. Weten we niet te weinig van het enorm grootse, mystieke gebeuren dat leven heet, om het ‘beter te weten’? Het is ook een ja zeggen tegen de ander, precies zoals hij of zij nu is. Want weten we niet ook te weinig van het gecompliceerde wezen mens met z’n ingewikkelde brein, opvoeding, kwetsuren, karakter, ziel, enzovoorts om over wie dan ook te kunnen oordelen?

Dit te beseffen vraagt nederigheid en aanvaarding. Kan ik weten welke lessen ik te leren had en wilde leren? Kan ik zeker weten, dat ik die moeilijke lessen op een andere manier, in gunstiger omstandigheden, ook had kunnen leren? Kan ik weten welke eigenschap ik wilde ontwikkelen door middel van tegenstand (zoals innerlijke kracht, (zelf)liefde, vertrouwen)? Kan ik met mijn beperkte verstand weten wat waar is? Kan ik zeker weten dat hij of zij het anders had kunnen of zelfs moeten doen?

Een goede bekende van me had haar hele leven al een gecompliceerde relatie met haar moeder. Ondanks dat ze er veel aan had gewerkt, was er nog altijd wat wrok naar haar en een gevoel van afstand. Tot ze een keer aan haar inmiddels hoogbejaarde moeder vroeg of zij nog losse eindjes in haar leven had. Wat zou eventueel nog ervoor kunnen zorgen, dat zij niet in vrede zou kunnen sterven? Haar moeder dacht daar ernstig over na en het gesprek kwam na een tijdje op vergeving en zelfvergeving en werd ineens erg emotioneel.

De moeder liet, voor het eerst, haar enorme innerlijke kwelling van zelfverwijten en schuldgevoel zien, waaronder ze al bijna haar hele leven gebukt ging. Dat raakte de dochter diep en een gevoel van compassie welde op in haar hart. Ze begreep haar moeder ineens op een dieper niveau en zag in dat haar moeder, met alle trauma’s die ze als kind en jonge vrouw had meegemaakt, het echt niet beter had kunnen doen. Met dat inzicht vielen de wrok en boosheid van haar af en kwam er een diepe liefde voor haar moeder in de plaats.

Liesbet Scager – februari 2019