Omgaan met boosheid

Voordat de tips beschreven worden over omgaan met boosheid, leg ik eerst wat meer over boosheid uit. Er zijn twee soorten boosheid: warme en koude. De koude (haat, razernij, meedogenloos, gemeen) gaat over macht en controle, is eenrichtingverkeer, ondermijnend en volgens deskundigen niet te genezen. Het wordt door mensen met een psychopathische of narcistische stoornis uitgeoefend. Daar gaat dit artikel verder niet over.

Nabijheidzoekende boosheid

De warme boosheid is óf nabijheidzoekend (zie mij, hoor mij, maak contact!), óf afstandzoekend (laat me met rust!). Het vindt plaats in een wisselwerking met de ander, heeft een positieve bedoeling, maar kan wel erg uit de hand lopen, tot aan fysiek en psychisch geweld toe. Als er sprake is van geweld, is er meestal ook sprake van een vorm van trauma in de (vroege) jeugd. Ook deze situatie van geweld laat ik in dit stuk buiten beschouwing.

Boosheid is in principe een krachtige, heldere, versterkende energie, waarvan de boodschap vaak een uiting van wijsheid is.

Als je stopt met het afschieten van je pijlen naar de ander, maar je blik naar binnen richt en goed kijkt naar je boosheid, deze niet veroordeelt en de energie ervan toestaat in je lichaam, dan kun je vrij snel merken dat je er blij en krachtig van wordt. Het maakt dat je rechtop gaat staan, stevig gegrond en met opgeheven hoofd.

De boodschap, die in de boosheid naar voren komt en serieus genomen wil worden, komt neer op: Dit wil ik niet! Je grens is voelbaar geworden doordat de ander – voor jou – grensoverschrijdend gedrag heeft getoond, bijvoorbeeld met lastig vallen, aanvallen, negeren, ongevraagde adviezen geven, onterechte beschuldigingen uiten, enzovoorts. De ander komt aan jouw integriteit en waarde of heeft geen oog voor jouw behoeften, wensen, mening of waarden en die probeer je met kracht te beschermen. De boosheid heeft meestal een voor jou positieve functie, die ‘zegt’: Ik kom voor jou op!

Afstandzoekende boosheid

Boosheid kan ook gestoeld zijn op onterechte aannames van de intenties van de ander, op fantasie dus. Als je dit checkt bij de ander, zul je zien dat de invulling meestal niet klopt. Ik zie vaak in mijn praktijk dat er veel ellende voorkomen kan worden als partners elkaar het voordeel van de twijfel zouden kunnen geven! Maar dat vraagt meestal wel wat, namelijk een verandering van je mensbeeld.

Afreageren

Als je (redelijke) boosheid er niet mag zijn, en je jezelf niet goed begrenst en beschermt, dan komt die ‘via de achterdeur’ naar buiten, dus ongecontroleerd. Dan ga je afreageren: je kiepert je hele lading over de ander heen. Dit zonder erbij stil te staan hoe dat voor die ander is. Als dat gebeurt, is dat niet oké. Dan is je boze reactie beschadigend, voor de ander, de relatie en jezelf.

Wat is er dan aan de hand?

Je bent getriggerd: een situatie die lijkt op een pijnlijke situatie van vroeger activeert razendsnel je brein en een oude wond wordt voelbaar. Bij je emotie komt dan een negatieve gedachte (gepaard gaande met een nog onbewuste negatieve zelf-overtuiging) die je gelooft en hup, het innerlijke boze, gewonde kind neemt je over en gaat kwetsend tekeer. Je bewustzijn is gedaald, waardoor je niet meer kunt beteugelen wat je aan het doen bent en het grotere plaatje niet meer ziet. Je bent dwingend in het gehoord willen worden of afstand nodig hebben en hebt geen oog meer voor de ander en de gevolgen van je gedrag. Jij als volwassene bent afwezig geraakt. De wisselwerking tussen de boosheid en de negatieve gedachte is begonnen.

Voorbeeld:

Stel de ander houdt zich niet aan jullie afspraak. De redenering gaat dan bijvoorbeeld als volgt: ‘Ik ben terecht boos op jou, want jij houdt je niet aan de afspraak en dat is fout. Jij vindt mij kennelijk niet de moeite waard (net zoals ikzelf…)’. Juist omdat je er een emotie bij voelt, lijkt de gedachte dat die ander iets fout doet zo waar en je boosheid zo terecht. ‘Ik ben boos dus ik heb gelijk.’

Als het verhaal vordert, versterken de boosheid en het negatieve verhaal elkaar:

‘Dat doe jij nou altijd en zie je wel, het kan je gewoon niets schelen dat ik hier sta te wachten in de kou, dat was toen ook al zo, toen we… , ik doe er gewoon niet toe voor jou, je denkt alleen maar aan jezelf, eigenlijk deug jij van geen kanten en kunnen we beter scheiden! Ik heb gefaald!’

Kun je zien, dat dit een (kinderlijke en dus te overtrokken en beladen) poging is tot bescherming van jezelf en je gevoelens? Je komt op voor je behoefte aan respect en liefde. Het ogenschijnlijke gebrek daaraan heeft je brein echter gekoppeld aan deze specifieke situatie, waarin de ander te laat is. En dat geeft de negatieve gedachten. Was dat niet gebeurd, dan had je de situatie van wachten en het te laat komen van de ander niet veroordeeld maar geaccepteerd en dan had je een prima tijd kunnen hebben en de ander hartelijk kunnen begroeten. En wellicht had je dan gehoord, dat hij door een ongeluk in een file had gezeten, jou niet kon bereiken en zijn uiterste best had gedaan jou toch op tijd op te halen. Maar dat kun en ga je pas zien als je weer uit de boze ‘betovering’ bent.

Wanneer is boosheid terecht?

Wat als die ander jou echt slecht behandeld heeft? Dan heb je toch zeker wel recht om boos te zijn en is dit toch juist goed? Als je niet getriggerd bent, en dus in de ‘goede bron’ blijft, kan het zijn dat een ferme, boze reactie de meest adequate reactie is. Als de ander hierop goed reageert, dus met een schrik en gemeend sorry of met de vraag hoe hij of zij het weer goed kan maken, en dat gedrag voortaan probeert te voorkomen, dan is dat oké. Dat geldt natuurlijk omgekeerd ook voor jou. We hebben nu eenmaal onze blinde vlekken, beperkingen en beschadigingen. En we zijn hier om te leren.

Als deze reactie van spijt echter uitblijft en/of jij of de ander herhaalt het schadelijke gedrag, dan heeft het weinig zin om steeds weer boos te worden om dezelfde dingen en kun je beter andere oplossingen zoeken, zoals (relatie)therapie of weggaan als dat mogelijk is.

Hoe word je weer ‘wakker’ uit de betovering van de boosheid?

Dat vraagt veel bewustzijn! Het proces gaat zo snel bij boosheid, dat je vaak te laat bent en al in de betovering van jouw mening vast bent komen te zitten. Het boze kind in je heeft het al overgenomen. De kracht van je ‘gelijk’ is sterk, omdat er vaak ook een waarheid in besloten ligt. Het punt waar het om gaat komt dan echter niet over, vanwege de lading.

1. Tot 10 tellen

Als de ander niet ingrijpt, of je laat je niet begrenzen, is het aan jezelf om weer ‘wakker’ te worden. Wat dan goed helpt is, zodra je merkt dat je boos wordt of al bent, tot 10 tellen en je ademhaling rustig en diep maken. Adem naar je hart. Ga dan luisteren. Hoor jezelf en hoor de ander. Wat is er aan de hand? Er is pijn van het innerlijke kind. Als je dat kunt zien, ben je al half uit de betovering. Dit zou het moment kunnen zijn dat je een gesprekje met je innerlijke boze kind aan gaat. Zie hiervoor het artikel ‘Omgaan met lastige emoties’, onder alinea ‘Hoe we onze emoties kunnen helen’, punt 4.)

2. Time-out

Tot 10 tellen is echter vaak moeilijk. Als dat niet lukt, zit er soms niets anders op dan het maar uit te laten woeden en er later op terugkomen. Maar soms kan een time-out uitkomst bieden. Neem dan even de tijd, leg uit dat je denkt dat dit niet oké is voor jou en de relatie, beloof dat je het gesprek later zult voortzetten of erop terugkomen en ga even ergens alleen zitten of verbreek de telefonische verbinding. Het is dan wel heel belangrijk, dat je eerst een ‘emotionele brug’ naar de ander slaat, zodat die zich niet in de steek gelaten voelt en vraag toestemming. Anders kan het escaleren. Het is in relaties goed om die toestemming ook van tevoren te vragen en hierover met elkaar overeenstemming te verkrijgen.

N.B. In een partnerrelatie waar nog te weinig woede-beheersing is en er dus sprake is van geweld, wordt een time-out afgeraden. Dat kan dan te gevaarlijk zijn.

In andere gevallen, wanneer een time-out oké wordt gevonden, ga dan aan de slag met jezelf, zodra je alleen zit: let op je negatieve verhaal over deze situatie en zeg tegen jezelf: ik ga nu niet mee met dit negatieve verhaal. Herhaal dit indien nodig en doe dit ferm.

Ga dan met je aandacht naar je hart en probeer compassie voor jezelf te voelen. Je intentie is vaak al genoeg. Vaak wordt dan je perspectief op de ander of je situatie al ruimer, realistischer en milder. Dit voelt voor jezelf ook veel beter. Laat dit tot je doordringen, dat je van boosheid niet gelukkig wordt.

3. Filter de boodschap uit je boosheid

Ook verzacht het vaak al snel als je eerst jezelf eer aandoet door je boodschap aan de ander uit je boosheid te filteren en positief te verwoorden voor jezelf, bijvoorbeeld door je grens te erkennen, of de pijn, de angst, de behoefte of het verlangen onder je boosheid te herkennen. Neem jouw standpunt in en ga daar achter staan. Dan neem je je boosheid serieus en dat haalt de lading van je boosheid af en kalmeert je systeem.

4. Zie de boodschap van de boosheid van de ander

Nadat je je eigen boosheid begrepen en serieus genomen hebt, ontstaat er weer ruimte om je weer meer in het standpunt en het gevoel van de ander te verplaatsen. Probeer eerlijk te zien waar de ander een goed punt heeft, waar je het mee eens kunt zijn, of waar hij of zij geraakt is, wat je kunt begrijpen. Op dat moment ontstaat er soms ook vanzelf de behoefte om de verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen aandeel (je lading en je veroordeling bijvoorbeeld) en dat aan de ander te laten zien. Als je jezelf voor je lading vergeeft, hoef je geen schuldgevoel te krijgen.

Als je al deze stappen genomen hebt, weet je dat je het gesprek weer kunt aangaan en afmaken. Als je er dan bij de ander op terugkomt, is dat helend voor de ander, jezelf en voor de relatie. Bij de ander ontstaat dan ook meestal ruimte om jou te begrijpen en de verantwoordelijkheid te nemen voor haar of zijn aandeel. Dan wordt het contact en het vertrouwen door jullie beiden hersteld.

Wat kun je achteraf doen?

Alle genoemde tips in het artikel ‘Omgaan met lastige emoties‘ zijn behulpzaam: een houding van acceptatie naar je boosheid, het toestaan en voelen ervan in je lichaam, de bijbehorende negatieve gedachten onderzoeken m.b.v. bijvoorbeeld The Work van Byron Katie en een gesprek aangaan met je innerlijke boze kind vanuit de wijze, liefdevolle volwassene in jezelf, zoals beschreven bij de tips onder alinea ‘Hoe we onze emoties kunnen helen‘. Hieronder ga ik er wat dieper op in.

1. Lichaamswerk

Nadat je je boosheid geaccepteerd hebt, voel hoe de energie van de boosheid voelt, ga staan en luister naar je lichaam: hoe wil de energie geuit worden? Voel je drang om te gaan stampen? Tegen een kussen slaan of stompen? Een handdoek ‘wurgen’ (vastdraaien)? Ergens tegenaan trappen? Schreeuwen? Doe dat dan net zo lang tot het klaar voelt (niet te lang). Voel dan je lichaam en richt je op je kracht. Merk op welke gedachten er in je opkomen. Vaak zijn dat heel heldere boodschappen.

2. The Work

Als je The Work wilt toepassen zou je in geval van de eerder beschreven situatie dat de ander te laat was, jezelf bijvoorbeeld deze vragen kunnen stellen:

Is het waar dat hij op tijd had moeten komen?

Is het waar dat hij je niet de moeite waard vindt?

Is het waar dat hij geen moeite deed zich aan de afspraak te houden?

(En de andere vragen van The Work: kun je het absoluut zeker weten? Wat is je reactie als je het gelooft? Wie zou je zijn zonder deze gedachte?) Hoe meer je inziet dat je gedachten óf niet kloppen, óf je een naar gevoel bezorgen, hoe minder je brein bepaalde situaties zal koppelen aan oude pijn.

3. Als de boosheid lang aanwezig blijft

Zolang de boze gedachten doorgaan in je hoofd, heb je iets van de boodschap nog niet helemaal gehoord en begrepen. Luister dan net zo lang, tot je het echt begrepen hebt en je je rustig voelt van binnen. Soms ontstaat er pas rust als je een adequate actie hebt ondernomen.

Zo bleef er bij mij een keer tijdens een meditatie een boos verhaal rondzingen in m’n hoofd. Na de 6e herhaling besloot ik het nu maar eens m’n volledige aandacht te geven en echt te luisteren naar de boodschap ervan. Toen ik die begrepen had, werd het stil in m’n hoofd.

4. Nog meer behulpzame vragen

Wees heel eerlijk in de antwoorden en niet-veroordelend.

Wat zit er onder de boosheid? Verdriet om een gemis? Verlangen naar meer commitment, intimiteit, respect, liefde, ruimte voor jezelf, avontuur, jezelf kunnen zijn?

Vind ook de angst die eronder ligt: wat zou er gebeuren als je niet boos zou worden? Zou die ander dan over je heen walsen? Vind je jezelf dan een slappeling? Ben je voor je gevoel van eigenwaarde of veiligheid of geluk of liefde afhankelijk van de ander en moet hij/zij daarom ‘boeten’ als hij/zij jou dat een keer niet biedt?

Waar heb je je boosheid voor nodig? Ben je bang dat er op een andere manier niet naar je geluisterd wordt? Vindt iets in jou het ‘lekker’ om zo ongeremd tekeer te gaan en je lading kwijt te raken? Voelt het te kwetsbaar om je verdriet of angst eronder te voelen?

Boosheid zegt vaak ook dat je iets of iemand wilt veranderen en je zelf geen actie durft te ondernemen om de situatie te verbeteren. Dan moet die ander dat doen.

Wat durf je niet waar te laten zijn? Dat de ander je iets aandoet als je je duidelijk uitspreekt? Dat je deze relatie niet meer wilt en dan alleen zult zijn? Dat je vader of moeder echt geen empathisch vermogen heeft en het nooit zal hebben en dat je je verlies zult moeten nemen? Dat je ontslag zal moeten nemen, het verlies van je baan niet aankunt, depressief zal worden?

Antwoorden op dit soort vragen kunnen de kracht geven om een verandering aan te gaan.

Wat te doen als de ander boos op jou wordt?

Ga niet terug schreeuwen of de ander negeren. Word of blijf rustig, net als Cesar Millan bij agressief blaffende honden! ‘Calm assertive’ zegt hij altijd. Ook al scheurt een hond zijn pas nieuwe trui kapot, hij vat het nooit persoonlijk op, raakt niet van slag en veroordeelt de hond nooit, terwijl hij hem wel direct begrenst en uit z’n agressieve ‘breinstand’ haalt.

Probeer vanuit die houding eerst de ander echt te horen, zonder zelf in een emotionele reactie te schieten en zonder de ander af te remmen, voordat je weerwoord gaat geven. Wees niet bang en vat niet persoonlijk op wat de ander zegt, maar blijf geïnteresseerd in wat er bij de ander gebeurt. Neem (nog) geen afstand. Probeer in contact te blijven en te begrijpen waar de pijn zit. Dat houdt jou ‘schoon’. Als de ander merkt dat je luistert en hem of haar probeert te begrijpen, ontstaat er meestal wat meer rust en ruimte. Als je rustig blijft en langzaam praat, kalmeert het geagiteerde brein van de ander.

Als dit niet lukt zit er soms niets anders op dan de tegenwoordigheid van geest en moed vergaren om de ander goed te begrenzen en zijn of haar boze gedrag van dat moment te stoppen. Een manier hiervoor is de ander rustig doch ferm onderbreken en, als dat aangewezen is, zeggen dat je de ander graag wilt horen, maar op een rustiger manier het gesprek wilt voortzetten. Zorg er hierbij voor dat je ‘nee’ niet negatief is, maar positief (jij wilt iets niet, en dus niet vanuit: de ander is slecht, fout of stom en moet gestraft worden).

Als de ander niet kan stoppen, en het voelt over je grens, dan kun je in sommige gevallen het beste met gedrag je grens stellen, dus weglopen. Dat is voor de ander meestal pijnlijk of zelfs onverdraaglijk, dus het kan escaleren. In partnerrelaties kan dit dus schadelijk zijn en moet dit dus van tevoren goed besproken worden of beide dit aankunnen en oké vinden.

Weglopen vraagt soms veel moed, maar het maakt je sterk in het besef dat je daadwerkelijk je grenzen kunt bewaken en daarvan niet afhankelijk bent van de ‘goodwill’ of het vermogen van de ander.

Liesbet Scager, december 2018

———————————————————–

meer lezen:

artikel over omgaan met lastige emoties in het algemeen

artikel over omgaan met angst

artikel over omgaan met verdriet

Eén reactie

  1. Dit is precies waar ik met.mijn partner regelmatig in zit. Golvend, vooral ik kan na één foute opmerking van mijn partner malen en geloven in onwaarheden wat hem betreft. Moeilijk om jezelf daar uit te halen. Ik ga hiermee aan de slag. Super geschreven, heel duidelijk en herkenbaar

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Meld je aan

Ontvang nieuwe artikelen direct per mail als ze verschijnen.