Een narcist herkennen

Herken je iets van de volgende  situaties? Je hebt een vriend(in), partner, leidinggevende of familie-lid bij wie je je vaak naar voelt, omdat je ineens scherp aangevallen wordt, terwijl er in jouw ogen niet veel aan de hand was. En die het volgende moment, of bij anderen, heel charmant, leuk, lief en bijzonder kan zijn. Of je raakt regelmatig op een nare manier verward, zodat je in de communicatie met hem of haar denkt: huh?!! Of je voelt je vaak boos en verdrietig, omdat je je regelmatig vernederd of onbelangrijk voelt, of nooit echt gehoord door deze persoon. Dan kun je te maken hebben met een narcist.

Dit is natuurlijk erg kort door de bocht, daarom geef ik op deze pagina wat extra informatie, zodat je, als je er iets van herkent, zelf verder kunt onderzoeken of je hiermee te maken hebt in jouw leven. Deze site: verdwenenzelf.org van Iris Koops, alsmede haar boeken, kan ik je dan echt aanraden. Daar staat alles in wat je moet weten.

NPS en NSS

Narcisme verdient een aparte pagina, omdat het ook een aparte situatie is, die een andere houding, aanpak en meer kennis vraagt. Ik heb het dan over iemand met NPS: narcistische persoonlijkheids­stoornis en niet over mensen met narcistische trekjes. Ik ben niet bevoegd en in staat om deze officiële diagnose te stellen, maar ik wil wel graag mijn op studie en ervaring gebaseerde kennis hierover delen, omdat het een gevaarlijke situatie kan zijn als je zonder dat je het weet een narcist in je directe omgeving hebt. En dat komt vaker voor dan je denkt.

Waarom is dit gevaarlijk? Mensen met deze persoonlijkheidsstoornis zijn niet alleen op zichzelf gericht, on-empathisch en uit op bewondering, zoals narcisten vaak begrepen worden, maar ze zijn ronduit kwaadaardig. Je kunt daar ongemerkt slachtoffer van worden en dat heeft zelfs een naam: NSS (narcistisch slachtoffer syndroom). Het gaat voor nu te ver om alle symptomen hiervan te noemen, maar het komt erop neer dat je jezelf min of meer bent kwijtgeraakt doordat je niet alleen niet gehoord werd, maar steeds ‘fout’ gemaakt en gebruikt. Je weet dan op een gegeven moment niet goed meer wat je wilt, voelt en wat normaal gedrag is.  Je laat dan stelselmatig over je grenzen gaan. Vaak ontstaan dan o.a. depressie,  hopeloosheid, rusteloosheid, een leeg gevoel en een negatief zelfbeeld. Hier kon je niets aan doen. Het was geen ‘wisselwerking’! Het zijn gevolgen van een langdurige, onzichtbare, maar ernstig traumatische situatie.

Hoe narcisten te herkennen

Het lastige is, narcisten zijn heel moeilijk te herkennen. Niet alleen omdat ze zich overtuigend normaal kunnen gedragen en hun aanvallen vaak onzichtbaar zijn, maar ook omdat we vaak als kind een onrealistisch positief mensbeeld hebben moeten ontwikkelen (om psychisch goed te kunnen overleven). Dat is later heel moeilijk los te laten. Het is vooral heel moeilijk om te geloven dat jouw ‘dierbare’ jou zoiets aan kan en wil doen. Ontkenning is dan ook een normale reactie (maar voor het slachtoffer heel pijnlijk): ‘Zo erg zal het toch niet zijn?’ of ‘Maar hij is toch zo aardig/behulpzaam/inspirerend?’ of ‘Het zal wel door mij komen.’ Zo zijn er vele aannames, die ons gevangen kunnen houden in zijn of haar greep.
Maar zo erg is het bij narcisten wel, ze zijn niet aardig en het ligt niet aan jou! De test is deze: geef je eigen mening of gepaste kritiek, of stel een grens. Als ze ontploffen of vals worden, wees dan gewaarschuwd. Hieronder geef ik nog een aantal kenmerken, waardoor je beter in staat bent om ze te ontmaskeren.

Kenmerken
  • Narcisten kunnen niet tegen gelijkwaardigheid;
  • Tunnelvisie: ze kunnen geen ander perspectief innemen, geloven altijd en uitsluitend zichzelf en hierin zijn ze uiterst stellig;
  • Ze kunnen dus niet luisteren en een congruent gesprek of normaal overleg is onmogelijk;
  • Ze hebben nauwelijks een geweten en empathisch vermogen: ze kunnen niet voelen wat ze een ander aandoen, of wat hij of zij voelt. Soms doen ze alsof (je ziet alleen een masker), maar je voelt het niet. Dan is het cognitieve (aangeleerde) empathie;
  • Hieruit volgt dan hun kwaadaardigheid: ze voelen het volste recht om iemand te kwetsen, negeren, vernederen en respectloos te behandelen als die persoon iets (kleins) doet of zegt dat hen niet bevalt;
  • Ze zeggen nooit sorry, dank je wel en ze geven zelden een compliment;
  • Ze draaien alles om: als jij hen aanspreekt op hun nare gedrag ben jij de dader, als je een grens stelt naar hun grensoverschrijdende gedrag, ben jij grensoverschrijdend, als je iets niet of juist graag wilt en zij willen altijd wat anders, ben jij egoïstisch, als je iets problematisch van hun gedrag aankaart, moet jij in therapie, enzovoorts;
  • Projectie: alles waar ze jou van beschuldigen doen zij zelf;
  • Met twee maten meten;
  • Er is geen zelfreflecterend vermogen: daarom leggen ze de verantwoordelijkheid voor hun gevoel altijd bij de ander (Ik ben boos, dús jij hebt iets naars en fouts gedaan.);
  • Ze laten je rot voelen over jezelf en geven je een schuldgevoel met vele, vaak onterechte, beschuldigingen;
  • Gaslighting: ze laten jou aan jezelf twijfelen (het ligt altijd aan jou, jij ziet het verkeerd, dat hebben ze ‘nooit gezegd’, enzovoorts);
  • Liegen (check altijd de feiten als ze iets zeggen wat jou een bezorgd gevoel geeft);
  • Manipuleren;
  • Verdeel en heers: ze spelen iedereen tegen elkaar uit, zodat ze kunnen heersen;
  • Egoïsme: ze praten het liefst zelf, over zichzelf, en worden woest als de aandacht verdeeld wordt;
  • Aantrekken en verwerpen: zolang je hen genoeg bewondering, waardering, medeleven en aandacht geeft (dat heet ‘narcistische voorraad’) ben je geweldig, maar zodra je iets kleins doet, zoals het een keer niet met ze eens zijn, of een keer een, regelmatig, bezoek overslaan, besta je niet meer voor ze.
Waarom?

De vraag rijst misschien, waarom doen ze dit? Ze leven op ‘narcistische voorraad’ van anderen, doordat ze het contact met hun eigen zelf, of bron, kwijt zijn. Dat kan positieve voorraad zijn (zie vorige alinea), maar ook negatieve: dus als jij in een heftige emotie schiet en ‘breekt’. Ze weten feilloos je zwakke plekken te vinden. Dit is allemaal puur zelfbehoud, ze geloven: óf je bent vóór me en dan kan ik je gebruiken, óf je bent tegen me en dan moet ik jou vernietigen voordat jij mij vernietigt. De meningen zijn erover verdeeld of ze zich hiervan bewust zijn, of ze dit bewust doen en of ze er wat aan kunnen doen, maar ze zijn altijd zelf verantwoordelijk voor hun gedrag en de gevolgen ervan.
Tot zover de belangrijkste kenmerken. Mocht je het te bizar, overdreven en ongelooflijk vinden, ik begrijp dat helemaal. Dat vond ik ook lange tijd. Dan heb je het misschien niet meegemaakt. Maar hoe bizar en ongelooflijk ook, toch kan ik ook uit eigen ervaring zeggen, dat het bestaat. Ik heb het allemaal meegemaakt, en vele cliënten en kennissen met mij.

Wat te doen als je een narcist herkent

Herken je het helaas wel goed, dan zou je goed hulp kunnen gebruiken. Als je er lang mee te maken hebt gehad en zeker als je vermoedelijk een narcistische ouder hebt gehad, is het moeilijk om hier zelf uit te komen, omdat je gehersenspoeld bent en op dit narcistische gedrag blinde vlekken hebt ontwikkeld. Daar kon je niets aan doen, slachtoffers van narcistische mishandeling blijken meestal leuke, intelligente mensen te zijn. Je hebt dan iemand nodig, die jou weer kan vertellen wat normaal is, tegen welk gedrag je jezelf moet beschermen en hoe je dat kunt doen, tevens om jezelf weer terug te vinden en te versterken en om eventueel de stap te nemen om bij de narcist weg te gaan als dat mogelijk en wenselijk is. Want de algemene visie is, dat ze niet zullen veranderen. Door de meeste deskundigen wordt aangeraden het contact te verbreken, het contact met jezelf te herstellen en je in narcisme te verdiepen, zodat je geen prooi meer bent en kan worden. Zo kun je niet alleen herstellen, maar er sterker en psychisch/emotioneel gezonder dan ooit uit komen.

Wat kun je doen in het contact met een narcist

Als je te maken hebt met iemand met NPS, dan kun je niet gewoon zoals jezelf met deze persoon omgaan. Je moet jezelf beschermen en goed voorbereiden, anders kun je je ‘vergiftigd’ gaan voelen. Hier volgt een aantal tips. Ze zijn niet gemakkelijk uit te voeren, maar ze leveren wel op dat je emotioneel in balans blijft.

  • Neem emotioneel totaal afstand en laat je uit alle macht niet triggeren;
  • Leg geen dekentje van begrip en empathie over ze;
  • Ga nooit in discussie (je wint nooit), maar stel indien nodig wel duidelijke grenzen;
  • Blijf rustig, houd wat aandacht bij je lichaam of ademhaling;
  • Bereid voor wat je wel en niet wilt vertellen (zeg niet iets te persoonlijks over jezelf);
  • Verwacht geen oprechte interesse, empathie of aandacht;
  • Bedenk standaard zinnetjes op uitlokkers (en gooi geen olie op het vuur als ze jou aanvallen);
  • Betrek niets van wat zij over jou zeggen op jezelf (gooi het in gedachten direct terug en besef dat het omgekeerde voor jou geldt);
  • Observeer als een wetenschapper, maar absorbeer niets (anders komt het ‘gif’ van de aanval binnen);
  • Geef als strategie af en toe een klein beetje narcistische voorraad (dat kalmeert hun systeem en dan heb jij minder last van ze), maar geef jezelf niet weg;
  • Lees zoveel mogelijk over NPS, zodat je hun strategieën door gaat krijgen (dan worden ze ontmaskerd en voorspelbaar voor je en kun je je beter weren).

Alles wat ik op deze pagina heb geschreven, is nog lang niet alles wat erover te zeggen valt, maar ik kan me voorstellen dat het nogal confronterend kan zijn.

Mocht je jouw situatie hierin herkennen en dit met me willen checken, dan kun je me bellen of mailen. Dit is vrijblijvend en kosteloos en ik reageer snel.

We kunnen dan samen kijken wat er aan de hand is en wat je eventueel nodig hebt. Als je het uitgebreider wilt bespreken, kun je natuurlijk een intake afspreken. Ook dit kan vrij snel (binnen 2 weken).

N.B.: Ook al herken je veel, dan hoeft het toch nog geen narcisme te zijn.

3 reacties

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Meld je aan

Ontvang nieuwe artikelen direct per mail als ze verschijnen.